''Τραγούδια και δρώμενα του γάμου--εκπαιδευτικό υλικό για τα έθιμα του γάμου''

Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2014

''Τραγούδια και δρώμενα του γάμου--εκπαιδευτικό υλικό για τα έθιμα του γάμου''

Παράσταση με τραγούδια και δρώμενα για τον γάμο,από τον Χορευτικό Λαογραφικό Όμιλο Λιβαδειάς.

Την οργάνωση και σκηνοθεσία της παράστασης έκανε ο καθηγητής Παναγιώτης Πλαστήρας.

ΓΑΜΟΣ

Α.ΜΕΡΟΣ

ü Προσφωνήσεις

ü Τραγούδι-καθιστικό(«μια Παρασκευή …....»

ü Αφήγηση

Δεν γνωρίζω αν παράδοση είναι ο εγωισμός των απελθόντων και η ενοχή, ο συμβιβασμός των επιζώντων. (Χατζιδάκις)

Είναι βέβαιο πάντως πως η παράδοση έχει αξία μονάχα όταν δεν στηρίζεται μόνο στην αναπαράσταση, αλλά στην καθημερινή και δίχως επιτήδευση ζωή μας. Όταν δηλαδή το κληροδότημα χρησιμοποιείται φυσικά, και δίχως την ανάγκη επεξήγησης. Τότε μονάχα οφείλει να υπάρχει.

Όμως αυτό δεν μπορεί να ισχύει σε κάθε περίπτωση.Η πορεία προς τα εμπρός είναι νομοτέλεια.Τότε αρκεί να αναζητήσουμε εκείνα που ίσως έχουμε ξεχάσει και δεν θα πρεπε.

Τον γνήσια κοινωνικό χαρακτήρα των εκδηλώσεων,τη συλλογική έκφραση της κοινότητας με τα έντονα βιώματά της,την πηγαία έκφραση των συναισθημάτων .Όταν η λύπη ήταν λύπη και η χαρά χαρά(όταν η λύπη μοιράζονταν και γίνονταν μικρότερη ενώ η χαρά μοιράζονταν και γίνονταν διπλή χαρά). Τότε που ο συνάνθρωπος ίσως είχε άλλη αξία.

Η παράδοση και ο λαικός μας πολιτισμός αποτελεί μια ανεξάντλητη δεξαμενή,μια αστείρευτη πηγή απ΄όπου ο καθένας μπορεί να αντλήσει ό,τι μπορεί να τον στηρίξει ,ιδιαίτερα σήμερα σε μια εποχή τυπικότητας και μοντερνισμού.

Απ΄αυτό το πλούσιο υλικό ,θελήσαμε σήμερα να ανακαλέσουμε ένα μικρό δείγμα που αφορά το γάμο,με όλη την αναγκαία θεατρική σύμβαση για μια τέτοια εκδήλωση.Ένα μικρό δείγμα ,γιατί κάθε τόπος ,κάθε περιοχή έχουν τη δική τους παραλλαγή ,το δικό τους μοτίβο είτε αφορά τα έθιμα είτε το τραγούδι και το χορό.Κοινό υπόστρωμμα η χαρά για το νιόπαντρο ζευγάρι και το γλέντι , με πλήθος υπέροχα τραγούδια από κάθε σημείο της Ελλάδας.

Ήταν λοιπόν ο γάμος μία από «τις ακριβές μέρες» γιατί σ΄αυτές τις ακριβές μέρες γλεντούσαν οι άνθρωποι.Ευκαιρία συνάθροισης,συνάντησης της κοινότητας και έκφρασης του συλλογικού συναισθήματος

Σκηνή 1η:προξενιό

(σε ένα τραπέζι ,δεξιά στη σκηνή—σπίτι του γαμπρού////Ο πατέρας και η μάνα του γαμπρού)

Χτυπάει η πόρτα

Κυρά ΜΑΡΙΑ: ποιος να ναναι ,τέτοια ώρα;

ΠΑΤΕΡΑΣ-κυρ ΝΙΚΟΣ: για άνοιξε να δούμε..

(η Μάνα πάει και ανοίγει---μπάινει η προξενήτρα)

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ:Καλησπέρα κυρά Μαρία,

Κυρά ΜΑΡΙΑ: καλώς την …πέρνα

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: καλησπέρα κυρ Νίκο (πλησιάζει )

ΚΥΡ ΝΙΚΟΣ: Καλώς την κυρά Πολυξένη..έλα κάτσε,πώς είσαι;;

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: ( Φχαριστώ ) Μια χαρά (κάθεται ) Εσείς τι κάνετε;;πώς πάνε οι δουλειές;;

Κυρ ΝΙΚΟΣ: Όπως τα ξέρεις…..τα ζώα ,τα χωράφια…

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Έεεε,τι ανάγκη έχεις εσύ..Σε βοηθάνε τα παλικάρια σου..

Κυρα ΜΑΡΙΑ: ναι,ναι..

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: προχθές είδα τον μεγάλο..σωστός άντρας έγινε…

Κυρ ΝΙΚΟΣ: ναι ,ναι…

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Λεβέντης,να τον χαίρεστε….μεγάλωσε πια….

Κυρ ΝΙΚΟΣ: Το πας απόξω ,απόξω ή μου φαίνεται κυρά Πολυξένη;;;

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ:Ε,να …δεν έχ΄ς και άδικο…

Κυρ ΝΙΚΟΣ: Ε, μίλα καθαρά λοιπόν …

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Μου πέρας΄από το μυαλό όπως το είδα το παιδί…είπα μέσα μου…παιδί της παντρειάς…. Και άξιο….και….εργατικό… Ε ,,….είναι μια κοπέλα που θα ταίριαζε με το γιο σου ….

Κυρά ΜΑΡΙΑ: χμ,,,Για ποια λές;;

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Άξια ,σεβαστική κι από καλή οικογένεια….

Κυρ ΝΙΚΟΣ: ε,ναι ..ποια είναι;;

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: η Βασιλικούλα του μαστρο – Χρήστου…

Κυρ ΝΙΚΟΣ—κυρά ΜΑΡΙΑ: αα…

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Όμορφη…καλό κορίτσι….Κι ο πατέρας της θα την προικίσει καλά…και χωράφια έχει και Λεφτά …..Τι λέτε;;;

Κυρ ΝΙΚΟΣ: τι λες και εσύ ρε γυναίκα;;;

Κυρά ΜΑΡΙΑ: καλή κοπέλα είναι ,,δε λέω…

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Χρυσή κυρά Μαρία μου….

(Σκέφτονται για λίγο….))

Κυρ ΝΙΚΟΣ: Εντάξει ,κυρά Πολυξένη…

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Να πάω να τ΄ ζητήσω;;;

Κυρ ΝΙΚΟΣ: Προχώρα τ΄δλειά…..ξέρεις εσύ..

ΠΡΟΞΕΝΗΤΡΑ: Ά, μπράβο…πες πως έγινε κιόλας το προξενιό….εδώ έχω κάν΄ άλλα κι άλλα…και θα δείτε…θα με βλογάτε για το καλό που σας έκανα …

(ΣΒΗΝΟΥΝ τα ΦΩΤΑ…..)

ü Αφήγηση

Με αυτόν τον χαρακτηριστικό τρόπο ξεκινούσε τα παλιότερα χρόνια ένα από τα πιο σπουδαία γεγονότα της κοινωνικής ζωής στην παράδοσή μας. Ο γάμος ,που μαζί με το πανηγύρι και την κηδεία ,αποτελούσαν τις αντιπροσωπευτικότερες εκφάνσεις της λαικής έκφρασης.

Το προξενιό ήταν η απαρχή του γάμου, που ήταν για την κλειστή κοινωνία της εποχής ένα πολύ ενδιαφέρον γεγονός.Ήταν το κοσμικό γεγονός του χωριού αλλά και της γύρω περιοχής ,δεδομένου ότι οι άνθρωποι δεν είχαν διεξόδους για διασκέδαση και ξεφάντωμα.Παράλληλα αποτελούσε ένα σημαντικό μοχλό αναθέρμανσης της κοινωνικότητας,γιατί έβαζε σε κίνηση όχι μόνο τους κοντινούς συγγενείς του γαμπρού και της νύφης αλλά και τους γείτονες ,τους φίλους ,όλο σχεδόν το χωριό . Το σημαντικό αυτό γεγονός το ζούσαν έντονα, όχι μονάχα οι μελλόνυμφοι και το συγγενικό τους περιβάλλον, αλλά και η τοπική κοινωνία. Ακόμη κι εκείνοι που δεν ήταν καλεσμένοι πήγαιναν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν το μυστήριο Με ανυπομονησία περίμεναν πότε θα γίνει στο χωριό κάποιος γάμος. Και συνήθως σε κάθε γάμο ήταν καλεσμένο όλο το χωριό. Θαυμάσια ευκαιρία, λοιπόν, να γίνουν καινούριες γνωριμίες και καινούρια προξενιά Και κυρίως ήταν μια ευκαιρία για γλέντι ,χορό και τραγούδι ,στοιχεία συστατικά της ίδιας τους της ζωής.Αφού ο γάμος σηματοδοτούσε την αρχή μιας νέας οικογένειας ,του ερχομού απογόνων και τη διαιώνιση της κοινότητας .

. Η πρωτοβουλία για το προξενιό ανήκε συνήθως στους γονείς του υποψήφιου γαμπρού. Εκείνοι επέλεγαν τη νύφη, έρχονταν απευθείας ή μέσω τρίτου σε επικοινωνία με τους γονείς της υποψήφιας νύφης και η απόφαση παίρνονταν με τη συγκατάθεση των άμεσα ενδιαφερομένων. Οι προξενητές,συνήθως γυναίκες , ήταν άτομα με κοινωνική αναγνώριση κι εκτίμηση και κατάλληλα για το χειρισμό του θέματος. Είχαν ευχέρεια λόγου και μεγάλη πειστικότητα.Για να πετύχει το προξενιό, ο προξενητής φορούσε ανάποδα ένα ρούχο του και έπρεπε οι επισκέπτες να μπαίνουν και να φεύγουν από την ίδια πόρτα. Αν δεν άρεσε ο γαμπρός στους γονείς της νύφης, έβαζαν δίπλα στη έξοδο ένα ζευγάρι παπούτσια με τις μύτες στραμμένες προς τα έξω. Η επιλογή νύφης ή γαμπρού έπρεπε να επιβεβαιώνει τη λαϊκή ρήση που λέει: «Παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είναι μπαλωμένο». Και αν είναι δυνατόν να κατάγεται από καλό και μεγάλο σόι, γι αυτό κι έλεγαν: «Πάρε σύντροφο από σόι και σκυλί από μαντρί». Η νύφη, έπρεπε να ‘ναι σεμνή, τίμια, ευγενική, εργατική, καλή νοικοκυρά (να ξέρει ρόκα κι αργαλειό, να ξέρει να υφαίνει) και γενικά να έχει πολλές αρετές.

Βέβαια δεν ήταν λίγες οι φορές που η αγάπη και ο έρωτας υπερίσχυαν όλων και απλώς η προξενιά επακολουθούσε για το τυπικό μέρος.Κάτι που φαίνεται από το πλήθος των τραγουδιών της αγάπης, που συνέθεσε ο λαός μας

1^ος χορός(«ΠΑΛΙΑ ΠΑΤΙΝΑΔΑ(Είναι ωραίο ν΄αγαπάς/ΞΥΠΝΑ ΦΕΓΓΑΡΟΠΡΟΣΩΠΗ/ )

2ος χορός (ΜΠΑΛΛΟΣ

Το προικοσύμφωνο

Μέρος σημαντικό της επιβεβαίωσης –επικύρωσης του γάμου ήταν και η σύνταξη μιας συμφωνίας που αφορούσε την προίκα .Παλιότερα εξαιτίας των δυσκολιών και της άσχημης οικονομικής κατάστασης η προίκα περιείχε τα απολύτως απαραίτητα.Στη συνέχεια τα πράγματα άλλαξαν και πήραν ,τη γνωστή άσχημη και πολλές φορές προσβλητική για την υποψήφια νύφη και την οικογένειά της, μορφή.Γίνεται εύκολα αντιληπτό λοιπόν πόσο μεγάλο πρόβλημα αντιμετώπιζαν οι οικογένειες που είχαν πολλά κορίτσια.Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που η επιθυμία των γονιών ήταν ν΄αποκτήσουν αγόρια ,προκειμένου ν΄αποφύγουν την οικονομική αιμορραγία απ΄την προίκα.Έτσι έφτασε ως τις μέρες μας η ευχή «με ένα γιο» και η χαρακτηριστική με τον αυθορμητισμό της ερώτηση και απάντηση: «πόσα παιδιά έχεις ;» «δυό παιδιά και δυο κορίτσια..»

Στου καλού γαμπρού την πόρτα

Κόκκινη μηλιά φυτρώνει,

Κι αν ανθίσει κι αν καρπίσει,

Πέντε γιους θα αποκτήσει…..

Πολλές φορές γινόταν κατ' αρχήν δεκτό το προξενιό και άφηναν οι συμπέθεροι να συζητήσουν αργότερα την προίκα. Κανόνιζαν κάποιο βράδυ με τον προξενητή συνάντηση στο σπίτι της νύφης με κάθε μυστικότητα. Άμα νύχτωνε και με μεγάλη προφύλαξη ο πατέρας του γαμπρού , η γυναίκα του και κάποιος άλλος της εμπιστοσύνης τους έφθαναν στο σπίτι της νύφης και αφού έκλειναν καλά τα παράθυρα και τις πόρτες και χαμήλωναν το φως, άρχιζε χαμηλόφωνα η συζήτηση.

Συζητούσαν ώρες πολλές. Πολλές φορές η συζήτηση έμπαινε σε αδιέξοδο. Τότε οι άλλοι που ήταν στη συζήτηση, έμπαιναν στη μέση για να σώσουν το ναυάγιο, προσπαθώντας να γίνουν αμοιβαίες υποχωρήσεις και να υπάρξει συμβιβασμός.Άλλες φορές το πετύχαιναν και άλλες όχι

2η ΣΚΗΝΗ : ΠΡΟΙΚΟΣΥΜΦΩΝΟ

(στο σπίτι της νύφης):::ΚΥΡ ΝΙΚΟΣ(πατέρας γαμπρού), ΠΑΤΕΡΑΣ της νύφης και ΔΥΟ μάρτυρες

(ανάβουν τα φώτα)

Κυρ ΝΙΚΟΣ: ήρθαμε εδώ απόψε κυρ Χρήστο ,να τα τακτοποιήσουμε όλα όπως πρέπει …..και να ορίσουμε

και τα στέφανα….αν συμφωνήσουμε…

Κυρ ΧΡΗΣΤΟΣ: Η θυγατέρα μου είναι διαμάντι,χρυσοχέρα….σαν τα κρύα τα νερά….και βέβαια έχ΄ και την προίκα της….

Βγάλε χαρτί και γράφε…..

(ένας από τους μάρτυρες βγάζει χαρτί και γράφει…..)

Ανάγνωση ενός προικοσύμφωνου ……

Δίνω στη θυγατέρα μου :

§ το ποτιστικό χωράφι με 150 ρίζες ελιές…

§ Το αμπέλι πάνω στον Αι Λια…

§ Και από το σπίτι που καθόμαστε εμείς τη μία κάμαρα ….και όταν εμείς πεθάνουμε , όλο το σπίτι δικό της θα ναι

§ 20 πρόβατα και μία γελάδα

§ 15 κότες , 2 κοκόρια και μία χήνα

§ 4 φλοκάτες ..που τις έχει υφάνει μόνη της ,

§ 3 μαντανίες και 8 κουρελούδες….

§ Και έχει και τα κεντητά της ,τις μαξιλαροθήκες της και…. 5 ζευγάρια σεντόνια…..

§ Τρία πουκάμισα τα δύο μικρά και το ένα μεγάλο,

§ δύο μικρά αποκατινά (εσώβρακα) παστρικά, ατρύπητα και ολόγερα

§ Δύο μισοφόρια ολόγερα και μπουγαδιασμένα

§ 5 βελόνες χοντρές και 4 ψιλές της κάλτσας…..ναχει να πλέκει …

§ 40 πήχες ύφασμα …ναχει να ράβει τα ρούχα της οικογένειας

§ Και πιατικά ,τσουκάλια …και άλλα χαλκώματα ,18 οκάδες…..της μακαρίτισσσας της μάνας μου

§ Εν μπαούλο

§ Μία κασσέλα ξύλινη

§ 40 οκάδες ελιές και άλλες τόσες κρασί……

§ Και της δίνω και μετρητές 40 λίρες…….

Κυρ ΧΡΗΣΤΟΣ:Τι λές;….Είμαστε σύμφωνοι;;;

Κυρ ΝΙΚΟΣ: Σύμφωνοι…(δίνουν τα χέρια ,υπογραφουν αυτοί και οι μάρτυρες )……

Κυρ ΧΡΗΣΤΟΣ: και πότε να ορίσουμε το γάμο;;; την παράλλη Κυριακή είναι καλά;;;

Κυρ ΝΙΚΟΣ: μια χαρά είναι ….άντε η ώρα η καλή ….

Κυρ ΧΡΗΣΤΟΣ: η ώρα η καλή….γυναίκα βάλε κρασί……

3^ος χορός: «ο άρχοντας της Αρμενιάς»(κλειστός Αργιθέας)

4^{ος :}«Σόφκα»,μικρό

5^ος: Προσκυνητός ή Κλα(ι)νιάτσκα,Ν. Κιλκίς

Ø Μετά το αίσιο τέλος του προξενιού, το δόσιμο των χεριών, τη σύνταξη προικοσύμφωνου, τα διαδόματα και τους αρραβώνες(που άλλοτε γίνονταν και άλλοτε όχι), σειρά είχε ο γάμος.

Ο ορισμός της ημερομηνίας του γάμου σήμαινε γενική κινητοποίηση όλων των μελών και των δύο οικογενειών, αλλά και των συγγενών και των γειτόνων και φίλων για να προετοιμαστούν όλα όσα αφορούσαν το γάμο.

Έπρεπε να ταχτοποιηθούν τα προικιά, να ετοιμαστούν τα καλέσματα, να συγυριστούν τα σπίτια, να ραφτεί το νυφικό, να ειδοποιηθούν τα όργανα, να προετοιμαστούν όλα τα χρειώδη για τα τραπέζι και γενικότερα να βρίσκονται όλοι σε κατάσταση ετοιμότητας για την επίλυση και κάθε άλλου προβλήματος.

Την τελευταία εβδομάδα πριν το γάμο ο γαμπρός δεν πήγαινε στο σπίτι της νύφης,γιατί υπήρχε ο κίνδυνος του μουτζουρώματος. Στο σπίτι της νύφης ετοίμαζαν τα προικιά. Τα χοντρικά τα έδεναν σε μεγάλα δέματα, με τις δαντέλες να εξέχουν για να δείχνουν όμορφα. Τα άλλα τα τοποθετούσαν μέσα σε μπαούλα.

Τα προζύμια ήταν η πρώτη ξεχωριστή γαμήλια εκδήλωση.Συνήθως,την Τετάρτη ,σαν σουρούπωνε, μαζεύονταν και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης φίλοι και συγγενείς ,για να ζυμώσουν το προζύμι για τις κουλούρες του γάμου.Κορίτσια είχαν φέρει νερό χωρίς να μιλάνε ,αμίλητο νερό όπως λέγονταν,για να υποδηλωθεί ότι και η νύφη δεν θα μιλάει πολύ δείχνοντας έτσι το ήθος της. Ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, που είχαν ζωντανούς και τους δύο γονείς ή άλλες γυναίκες έφερναν στη μέση της κάμαρας μία σκάφη. Όταν κοσκίνιζαν τ' αλεύρι, ασήμωναν οι παριστάμενοι το κόσκινο, πετούσαν μέσα νομίσματα με την ευχή πάντα γεμάτο να 'ναι τ' αμπάρι και πλούσιο το σπιτικό. Το αγόρι προσπαθούσε να πιάσει με το στόμα του τα νομίσματα και βεβαίως γέμιζε αλεύρι. Γέλια, κεράσματα και τραγούδια.Συνήθως ακολουθούσε χορός με τελετουργικό τρόπο, που συνδέονταν με την καλοτυχία και την ευγονία του ζευγαριού.Εξάλλου το ψωμί είχε για το λαό μας ιδιαίτερη ουσιαστική αλλά και συμβολική θέση.

Την άλλη μέρα ζύμωναν, εκτός από κανονικά ψωμιά του γάμου και την πρεβέντα. Μια ξεχωριστή κουλούρα με καταπληκτικά σχέδια,που ήταν το δώρο της μιας πλευράς προς την άλλη .Τέτοιες κουλούρες πρόσφεραν και οι καλεσμένοι . Ξεχωριστή έπρεπε να είναι αυτή που ζύμωνε και στόλιζε όσο καλύτερα μπορούσε η μητέρα του γαμπρού.

3η ΣΚΗΝΗ: ΤΑ ΠΡΟΖΥΜΙΑ

Ενώ τελειώνει η αφήγηση οι γυναίκες μεταφέρουν σκάφη,αλεύρι,κόσκινο

Αρχίζει η μουσική και χορεύουν

6^ος χορός: Πρωτόψωμα … (Θράκη)

Ο ρυθμός γυρίζει σε αργό τραγούδι(«αναπιάνω ξαναπιάνω»)/

ζυμώνουν-3 και οι άλλες παρακολουθούν/σύνολο όσες θα χορέψουν)

Αρχίζει το ζύμωμα……σκεπάζουν το ζυμάρι---αρχίζει ο γρήγορος ρυθμός

Μπάινουν οι άντρες και ρίχνουν κέρματα

Χορεύουν ολοι

Το ζυμάρι σε ένα πιάτο με μια λαμπάδα αναμμένη στη μέση,το κρατάει ο πρώτος στο χορό/όλοι χορεύουν

7^ος χορός-Γίκνα(οργανικό Θράκης)

Ø Αφήγηση

Σε άλλες περιοχές την Πέμπτη, αλλού το Σάββατο, συγγενείς του γαμπρού πήγαιναν με άλογα στο σπίτι της νύφης να πάρουν τα προικιά. Η νύφη, οι γονείς της και οι συγγενείς της τους καλωσόριζαν με χαρές και τραγούδια.Πρώτα γίνονταν η καταγραφή ,σύμφωνα με το προικοσύμφωνο, ακολουθούσε φαγοπότι και γλέντι και κατόπιν φόρτωναν τα προικιά στα άλογα. Η μάνα της νύφης έδενε στα καπίστρια των αλόγων άσπρα μαντήλια (μεσίνες) και οι συγγενείς ράντιζαν τα προικιά με κλαδί ελιάς κι εύχονταν καλορίζικα.

Το Σάββατο το βράδυ, τόσο στο σπίτι του γαμπρού όσο και στο σπίτι της νύφης, το γλέντι έφτανε στο αποκορύφωμά του.

Την Κυριακή, στα σπίτια των νεόνυμφων, το φαγοπότι, ο χορός και τα τραγούδια συνεχίζονταν μέχρι την ώρα του γάμου.Ιδιαίτερες στιγμές ήταν το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης .Οι μελλόνυμφοι κατά την ημέρα του γάμου τους έπρεπε να είναι ντυμένοι με τις πιο εντυπωσιακές φορεσιές και έτσι γινόταν. Ο γαμπρός φορούσε τα καλά του και, αν δεν είχε καλά ρούχα, φρόντιζε να φτιάξει ή και να δανειστεί.

Το στόλισμα του γαμπρού είχε να κάνει κυρίως με το κούρεμα,και το ξύρισμα . Κατά το κούρεμα και το ξύρισμα έπαιζαν και τα όργανα. Σε κάποιες περιοχές οι συγγενείς κι οι φίλοι ασήμωναν το γαμπρό, και του εύχονταν να ζήσει ευτυχισμένος.

Πολύ παλιά ο γαμπρός φορούσε την άσπρη φουστανέλλα με τα πολλά λαγγιόλια (πτυχές). Το πουκάμισο, που του φορούσαν καθώς και οι κάλτσες ήταν δώρα τη νύφης. Στην τσέπη του γαμπρού έβαζα κουφέτα, τα οποία μετά την τελετή μοίραζαν στα ανύπαντρα κορίτσια να τα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους, για να δουν στον ύπνο τους ποιόν θα παντρευτούν.

Το στόλισμα της νύφης ήταν σωστή ιεροτελεστία. Οι νυφιάτικες φορεσιές αποτελούν ένα σημαντικό και αξιοθαύμαστο δείγμα παραδοσιακής ενδυμασίας.. Τη νύφη έντυναν οι φίλες της με γέλια και επαινετικά τραγούδια. Για να αποτρέψουν το μάτιασμα της νύφης, όταν την έντυναν, έδεναν πάνω της ένα τράγιο σχοινί (το κατασκεύαζαν από τραγόμαλλο)..

Κατά τη διάρκεια του στολισμού η νύφη ζητούσε την ευχή των γονέων της, που αποτελούσε και το πιο πολύτιμο δώρο.

4η ΣΚΗΝΗ:ΞΥΡΙΣΜΑ του ΓΑΜΠΡΟΥ(σπίτι γαμπρού)

Ξεκινάει το σχετικό τραγούδι…..

μπαίνει ο γαμπρός μαζί με φίλους του….αρχίζει το ξύρισμα

οι υπόλοιποι άντρες τραγουδώντας χορεύουν

8^ος χορός («σήμερα νιος ξουρίζεται»)

Γύρισμα στο τραγούδι - χορεύει πρώτος ο γαμπρός:

(9^ος χορός),τσάμικος «πατέρα που μ΄ανάθρεψες»

5η ΣΚΗΝΗ:ΣΤΟΛΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ(σπίτι της νύφης)

Ομάδα γυναικών /η νύφη σε μια καρέκλα/αρχίζει το στόλισμα

Τραγούδι για το στόλισμα της νύφης(«με γεια νύφη μ΄το φόρεμα»-ορχήστρα)

Χορεύει πρώτη η νύφη

10^ος χορός: «συρτός»

Ø Αφήγηση

Μόλις όλα ήταν έτοιμα τα όργανα έπαιρναν τον κουμπάρο από το σπίτι του και στη συνέχεια το γαμπρό. Κατόπιν πήγαιναν όλοι μαζί να πάρουν τη νύφη. . Αν ήταν από άλλο χωριό πήγαιναν με τα άλογα . Άλογα καλοδιαλεγμένα, με τα πολύχρωμα κιλίμια και ολομέταξες μεσίνες στα καπίστρια να ανεμίζουν, ήταν μια φανταστική οπτική απόλαυση. Ανάμεσα στους νέους που καβαλούσαν τα άλογα ήταν και ο γαμπρός με το καλύτερο άλογο, ζώντας τη μεγάλη τιμή που του γινόταν από όλο αυτόν τον ενθουσιασμένο κόσμο.

ü Τα όργανα έπαιζαν και όλοι τραγουδούσαν:

ü «Τώρα το πουλιά τώρα τα χελιδόνια

ü τώρα οι πέρδικες σιγολαλούν και λένε

ü ξύπνα αφέντη μου

ü ξύπνα γλυκιά μου αγάπη

ü ξύπνα, κι αγκάλιασε με

ü κορμί κυπαρισσένιο, ξύπνα και φίλησε με

ü χειλάκι κερασένιο».

ü Μπροστά πήγαιναν τρία παλικάρια ( οι συχαρικιάρηδες ή Βλάμηδες) καβάλα στ' άλογα. Ο ένας από αυτούς κρατούσε το φλάμπουρο, ένα μεγάλο μαντήλι κρεμασμένο σ' ένα πανύψηλο ξύλο, που στην κορυφή του είχε σταυρό κι ένα μήλο ή κυδώνι στολισμένο με νομίσματα. Αυτοί πήγαιναν τα συχαρίκια, ότι φτάνει ο γαμπρός.

Σαν έφτανε η πομπή του γαμπρού η μητέρα της νύφης υποδεχόταν το γαμπρό και καρφίτσωνε στο πέτο του ένα άσπρο μαντήλι, για να είναι κουβαλητής στο σπίτι του.

Τους κερνούσαν κρασί, ενώ η νύφη έδενε στο καπίστρι των αλόγων ένα λευκό μαντήλι. Κι έφτανε η ώρα της αναχώρησης .Αυτή η στιγμή ήταν και απ΄τις πιο συγκινητικές .Ο τόνος των τραγουδιών ήταν μελαγχολικός (με αρκετές βέβαια εξαιρέσεις), λόγω του οριστικού χωρισμού, που θα γινόταν σε λίγη ώρα, ανάμεσα σ' αυτήν και το πατρικό της σπίτι.

ü Οι παριστάμενοι τραγουδούσαν:

ü «Έβγα νύφη μου στολισμένη

ü και μηλιά λουλουδιασμένη

ü έβγα λίγο να σε ιδούμε

ü και να σου ευχηθούμε».

Ξύπνα περδικομάτα μου κι ήρθα στη γειτονιά σου

Χρυσά πλεξούδια σου φερα να πλέξεις τα μαλλιά σου…

Εκεί που πας νυφούλα μου

σαν δέντρο να ριζώσεις

και σαν μηλιά γλυκομηλιά

τους κλώνους σου ν' απλώσεις.

Να κάνεις γιους γραμματικούς

και πλούσιες θυγατέρες.

Νύφη μας εκείθε που θα πας

σ' ανώγεια και κατώγεια

την πεθερά να σκέφτεσαι

και να 'χεις λίγα λόγια

ü Η νύφη τραγουδούσε:

ü «Δε μου λέτε σεις γειτόνοι

ü τι κακό είδατε από μένα

ü και με στέλνετε στα ξένα;»

ü Το τραγούδι της μάνας:

ü «Ώρα καλή πουλάκι μου

ü με γεια σου με χαρά σου

ü τριαντάφυλλα στο δρόμο σου

ü λουλούδια η δημοσιά σου

ü και στο σαράι που θα πας

ü χρυσά να βρεις στρωμένα».

Η νύφη:

ü «Μανούλα τα λουλούδια μου

ü συχνά να τα ποτίζεις

ü ν' ανθίζουν να δροσίζονται

και μένα να θυμίζουν».

Αφήνω γεια στη γειτονιά

Και γεια στις μαυρομάτες

ü Η νύφη αφού έκανε το σταυρό της, για να πάει καλά η καινούργια της ζωή, πετούσε ένα μαξιλάρι προς τα πίσω, ανέβαινε στο στολισμένο άλογο και ξεκινούσε για την εκκλησία, κοιτώντας συνεχώς προς τα πίσω μέχρι να απομακρυνθεί.

6^η ΣΚΗΝΗ:Πατινάδα

(το «ψίκι»του γαμπρού πάει να πάρει τη νύφη)

Γαμπρός και οικογένεια μαζί με ομάδα χορευτών στο πίσω μέρος της αίθουσας///μαζί και η ορχήστρα…

Ξεκινούν όλοι μαζί χορεύοντας και τραγουδώντας,,προς τη σκηνή

11^ος τραγούδι-χορός:«τρώτε για να πίνουμε»….(πωγωνήσιος)

Ανεβαίνουν στη σκηνή//ΦΤΑΝΟΥΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ

Όλοι μαζί τραγουδούν/ μαζί και η ορχήστρα: «Ξύπνα περδικομάτα μου»

[Τα δύο πρώτα δίστιχα το σόι του γαμπρού---τα άλλα δύο το σόι της νύφης]

ή αντιφωνία των χορευτών]-

Προς το τέλος μπαίνουν και άντρες(πατέρας νύφης,αδερφός…)

Η νύφη φιλάει τους γονείς της

12^ος Χορός /Αποχαιρετισμός….(«αφήνω γεια στη γειτονιά..», ρούμελη)

Ο Γαμπρος παιρνει τη νύφη όλοι κινούνται προς την άλλη κατεύθυνση της σκηνής //προς την εκκλησία

Τραγούδι-πατινάδα οργανική

Σβήνουν σιγά-σιγά τα φώτα

Ø Αφήγηση

Μετά την τέλεση του γάμου ολοι κατευθύνονται στο σπίτι του γαμπρού που συνήθως ήταν και το σπίτι των νιόπαντρων.Η μητέρα του γαμπρού υποδεχόταν τη νύφη και άρχιζαν τα νυφιάτικα προσκυνήματα, μυστηριακά έθιμα με πανάρχαια καταγωγή.

Τα δώρα, που έδινε η νύφη στους συγγενείς του γαμπρού, ήταν μαντήλια, κάλτσες, κεντητά μαξιλάρια κλπ Ένα μικρό αγόρι, από το σόι του γαμπρού, το ανέβαζαν στο άλογο της νύφης. Η νύφη αφού φιλούσε το αγόρι το έζωνε με ένα μάλλινο υφαντό, πάνω στο οποίο πρόσθεταν διάφορα κεντήματα και με την κουλούρα, που είχαν δέσει με μια κόκκινη κορδέλα.

Η μητέρα του γαμπρού έδινε στη νύφη την πρεβέντα, (ειδικό ψωμί επτάζυμο ψημένο στο ταψί με διάφορα κεντήδια και ζάχαρη). Αυτή αφού έτρωγε λίγο την έσπαγε στο κεφάλι της και πετούσε τα κομμάτια στους συγγενείς και φίλους.

Επίσης η πεθερά έδινε στη νύφη μια κανάτα κρασί. Αυτή αφού έπινε λίγο έχυνε στη συνέχεια το κρασί στη γη κάνοντας το σχήμα του σταυρού.

Πριν κατέβει από το άλογο της, η νύφη πετούσε στους παριστάμενους μήλα και κυδώνια. Η ανύπαντρη, η οποία κατάφερνε να πιάσει το κυδώνι το στολισμένο με κουφέτα και νομίσματα παντρευόταν σύντομα.

Αφού έκανε τρεις γύρους εκεί στην αυλή του σπιτιού, για να στεριώσει, κατέβαινε η νύφη από το άλογο. Πριν μπει στο καινούργιο της σπιτικό έσπαγε στην πόρτα ένα ρόδι, σύμβολο της αφθονίας, της ενότητας, της κοινής ζωής και προκοπής. Στην είσοδο η πεθερά τάιζε τη νύφη και το γαμπρό μέλι και καρύδια. Από την αρχαιότητα τα καρύδια ήταν καρπός που συμβόλιζε τη γονιμότητα. Στην συνέχεια της έβαζε στο πλατύσκαλο του σπιτιού να πατήσει ένα σίδερο, για να είναι σιδερένιος ο γάμος τους. Αφού τελείωναν αυτά το ζευγάρι έμπαινε στο σπίτι.

Η είσοδος των νεόνυμφων στο σπίτι του γαμπρού ήταν σημαδιακή ενώ όλοι επευφημούσαν, χειροκροτούσαν και τραγουδούσαν:

Σ` αυτό το σπίτι που `ρθαμε

Καλέ, σήμερα.

Πολλοί `ναι μαζεμένοι,

Σαν τη χαρά θα γένει:

Παντρεύεται ο Αυγερινός, καλέ σήμερα,

Την πούλια κάνει ταίρι

Και τα` άστρα συμπεθέροι.

Κόρη, πόσο τα` αγόρασες,

Καλέ σήμερα,

Αυτό το παλικάρι,

Να τα` αγοράσουν κι άλλοι:

Χίλια φλουριά τα` αγόρασα,

Καλέ σήμερα

Και πεντακόσια γρόσια,

Για την καλή σου γλώσσα.

7η ΣΚΗΝΗ: ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ

Τραγούδι από όλους: «σ΄αυτό το σπίτι που ρθαμε….»

Μεγάλη ομάδα χορευτών (γαμπρός- νύφη,οι συγγενείς και φίλοι)

Έρχεται από μια μεριά και πάει προς την άλλη

Ξεκινά το σχετικό τραγούδι( «έβγα μανούλα του γαμπρού»

(υποδοχή από την πεθερα/η νύφη πατάει ένα πέταλο/η πεθερά της δίνει μέλι και καρύδια και μ ένα μαντήλι τραβάει το ζευγάρι μέσα στο σπίτι)

Ø Αφήγηση

Βέβαια όλοι οι γάμοι δεν είχαν πάντα ομαλή εξέλιξη.Αν ο έρωτας ήταν δυνατός τότε ο νέος έκλεβε τη νύφη με ότι αυτό σήμαινε.Στην ελληνική πάντως παράδοση είχαμε και περιπτώσεις που στην ουσία η νύφη έκλεβε το γαμπρό.Είχαμε επίσης πολλούς γάμους για λόγους συμφέροντος και σ΄αυτήν την περιπτωση όλα τα άλλα έμπαιναν σε δεύτερη μοίρα.Πολλές προξενιές χαλούσαν γιατί υπήρχε διαφωνία στη συμφωνία της προίκας.Κάποιες φορές για άλλη κοπέλα γίνονταν η προξενιά και άλλη έβλεπε ο γαμπρός στη εκκλησία.

ü Είναι πάντως αξιοσημείωτο πως είτε έτσι είτε αλλιώς και ο γάμος αντιμετωπίστηκε από το λαικο στιχουργό με γλυκά σκωπτικό και περιπαιχτικό τρόπο.

Θέλω να παντρευτώ

Ένα γέρο κι ένα νιο

Το γέρο στη δουλειά

Το νιο στην αγκαλιά

Πήγαμε και πήραμε

……

ü 13^ος χορός(«πήγαμε και πήραμε»)

[η μουσική παίζει και οι χορευτές τραγουδάνε σε αντιφωνία

Γύρισμα σε ζωναράδικο

Β.ΜΕΡΟΣ:ΓΑΜΗΛΙΟ ΓΛΕΝΤΙ

Τραπέζι πάνω στη σκηνή(νύφη –γαμπρός,γονείς και άλλοι)

Χιλιώς καλώς τον ήβραμε…

Ø Αφήγηση

Έτσι ξεκινούσε το γλέντι του γάμου που συνήθως γίνονταν στο σπίτι του γαμπρού.. Σ' αυτό σερβίρονταν κρέας, με ρύζι, ή μακαρόνια, . Αυτό ήταν το φαγητό που πρόσφερε ο κουμπάρος και το οποίο σέρβιραν αργά το βράδυ, όταν το γλέντι είχε ανάψει.Βέβαια για τα υπόλοιπα ,αναλάμβαναν οι καλεσμένοι φέροντας ο καθένας ό,τι είχε,όπως σε ένα εταιρικό δείπνο,σαν κι αυτά που περιγράφει ο Όμηρος.Η ίδια συνήθεια αιώνες μετά.

Το κρασί ήταν άφθονο, με τραγούδια, προπόσεις και φυσικά χορό.

Ξεφάντωναν μέχρι το πρωί, ίσως και την άλλη μέρα.Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας,όπου κι αν γίνονταν γάμος

{Η δημοτική μουσική μας παραδίδει ένα πλήθος τραγουδιών που αφορούν το γάμο και τη χαρά όσων συμμετείχαν σ΄αυτόν,.καταπληκτικού στίχου και ύφους ,από κάθε γωνιά της Ελλάδας }

8^η ΣΚΗΝΗ:Ο χορός με τις κουλούρες/πέντε γυναίκες με κουλούρες

14^ος:Λιβανατέικο (χορεύουν και άλλοι)

15^ος: «Σ’ όσους γάμους κι αν επήγα»,χορεύει ο γαμπρός και η νύφη

16^ος: :«ένα Σαββάτο βράδυ καλέ Μαρία»,7σημο συρτό

17^ος: «τι ήθελα και σ΄αγαπούσα»,Κοζάνη

18^ος: «Η αγάπη σου μ΄αρέσει»,καλαμαθιανό Νάξου

19^ος :«Κυπαρισσάκι»

9^η ΣΚΗΝΗ:Στο τραπέζι για δύο φορές γίνεται η διαδικασία με τα γεμάτα

Αφήγηση

ü Όταν τελείωναν οι πανηγυρισμοί, η νέα γυναίκα περνούσε κάτω από την εξουσία της πεθεράς της και η εξουσία αυτή μπορούσε, ανάλογα με την περίπτωση να είναι ευμενής ή αυστηρή. Παλαιά ίσχυε και ο «έλεγχος της αγνείας». Στην περίπτωση, που η νύφη δε βρισκόταν αγνή ο γαμπρός είχε το δικαίωμα «να τη γυρίσει στη μάνα της». .

ü Την πρώτη Κυριακή μετά το γάμο πήγαινε η νύφη νωρίς το πρωί στην εκκλησία και ο παπάς της διάβαζε μια ευχή. Όπως ήδη αναφέραμε, αυτή την Κυριακή επισκεπτόταν η νύφη μαζί με το γαμπρό τους γονείς της. Επίσης επίσκεψη έκανε η νύφη και στη νονά της, της δώριζε παπούτσια και η νονά με τη σειρά της, της πρόσφερε δώρα για το γάμο, συνήθως κάποιο χάλκινο σκεύος

§ Τέλος γλεντιού//αποχαιρετισμός νύφης

20^ος:Χορός-(«ήρθε ο καιρός να φύγουμε…»,πωγωνήσιος
...........................................................................................................

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣ- ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ(ενδεικτικές προτάσεις)

Χωρίζονται οι μαθητές σε ομάδες

1o ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1^η ομάδα:ΜΟΥΣΙΚΟΙ(μουσικόφιλοι)

α)Ακούστε τα τραγούδια και κατατάξτε τα σε ομάδες ,με βάση ποιο μουσικό όργανο κυριαρχεί.

β )με ποια περιοχή της Ελλάδας συνδέεται αυτό το μουσικό όργανο;

γ)Χωρίστε τα τραγούδια με βάση το χορευτικό ρυθμό(συρτός,τσάμικος,καθιστικό κ.λ.π.)

δ)Βρείτε τραγούδια της περιοχής σας που αναφέρονται στο γάμο.

ε)Με τι τραγούδι αρχίζει η εκδήλωση; Πώς συνδέεται με το γάμο, που είναι ένα ευχάριστο γεγονός;

2^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

2^η ομάδα: ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΟΙ

α)Αναζητήστε στο λεξικό σας το περιεχόμενο των παρακάτω όρων: ρόκα, πήχες, χαλκώματα, κασσέλα,διαδόματα,ψίκι,βλάμηδες,πρεβέντα

β)Συνδέστε αυτό το περιεχόμενο με το γάμο.

γ)Κάντε το ίδιο με άλλους όρους που δεν γνωρίζετε.

3^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

3^η ομάδα: ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΙ- ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ

α)Βρείτε στοιχεία των κοινωνικών συνθηκών / ζωής των ανθρώπων (υλικά,μέσα,καθημερινότητα ….)

β)Τι παρατηρείτε στις σχέσεις των ανθρώπων ;

γ)Ποια η θέση των δύο φύλων;

δ)Για ποια εποχή και τι είδος κοινωνίας γίνεται λόγος;

4^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

4^η ομάδα: ΛΑΟΓΡΑΦΟΙ

α)Εικονογραφήστε την εκδήλωση(αναζητήστε παλιές φωτογραφίες))

β)Ποια έθιμα ,που αναφέρονται, δεν γνωρίζετε;

γ)Συγκεντρώστε άλλα έθιμα για τον γάμο που ίσως γνωρίζετε και δεν τα βρήκατε στο κείμενο.

δ)Παρατηρήστε τις παραδοσιακές φορεσιές του χορευτικού. Προσπαθήστε να τις χωρίσετε με βάση την περιοχή απ΄όπου προέρχονται.

5^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ(όλοι οι μαθητές)

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

α)Κάντε ένα διάγραμμα των φάσεων του γάμου(σύμφωνα με τη δομή της εκδήλωσης)

β)Περιγράψτε τις φάσεις ενός σύγχρονου γάμου.

γ)Βρείτε άλλες βασικές διαφορές.

ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ:

1.Γιατί ,άραγε ,έχουμε αλλαγές;

2.Τι κοινωνία – εποχή περιγράφεται; Ποιες διαφορές με το σήμερα;Πώς αυτό καθορίζει το γάμο;

3.Τι σας άρεσε και τι όχι από την εκδήλωση;(γιατί;)

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ(θεατρικό παιχνίδι)

Οι μαθητές δραματοποιούν όποιο δρώμενο(ή και ολόκληρη την εκδήλωση) επιθυμούν , από τον παραδοσιακό γάμο που παρακολούθησαν.

...................................................................................................................................

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

1.Μια Παρασκευή(τραγούδι του αποχαιρετισμού της νύφης)

Μια Παρασκευή κι ένα Σαββάτο βράδυ
μάνα μ’ έδιωχνε ν-από τα γονικά μου
κι ο πατέρας μου κι αυτός μου λέει φεύγα.
Φεύγω κλαίγοντας και παραπονεμένα,
παίρνω ’να στρατί, στρατί το μονοπάτι.

κείνο με έβγαλε σ' ένα δεντρί από κάτω

Δέξε με δεντρί δεξε με κυπαρίσσι...

-Σου 'πα μάνα πάντρεψε με σπιτονοικοκυρεψέ με

και στα ξένα μην με δώσεις γιατί θα το μετανιώσεις

-Κει στα ξένα θα 'ρωστήσω και μανούλα θα ζητήσω

-Θα ζητήσεις την κουνιάδα και την πρώτη συννυφάδα

Η κουνιάδα δεν αδειάζει κι η συννυφάδα μπουγαδιάζει

2. ΞΥΠΝΑ ΦΕΓΓΑΡΟΠΡΟΣΩΠΗ

Τραγούδι με ερωτικά δίστιχα στον σκοπό της παλαιάς πατινάδας με προέλευση από την Απείρανθο Νάξου Κυκλάδων.

Ο ρυθμός του κομματιού είναι 4/4 (2-2).

Ξύπνα φεγγα… ξύπνα φεγγαροπρόσωπη

κι έβγα στο πα… κι έβγα στο παραθύρι,

που το φεγγά… που το φεγγάρι θα σε ιδεί

και στο βουνό και στο βουνό θα (γ)ύρει.

Έβγα παίξε σαν φεγγάρι που το νου μου μού ‘χεις πάρει,

που το νου μου μού ‘χεις πάρει έβγα παίξε σαν φεγγάρι.

------

Στο φεγγαρο… στο φεγγαροβασίλεμα

ήρθα στη (γ)ει… ήρθα στη (γ)ειτονιά σου,

και δε θα φύ… και δε θα φύ(γ)ω αν δε δω

κι εσένα τη κι εσένα τη θωριά σου.

Το φεγγαράκι στο βουνό αν δε (γ)υρίσει δεν κουνώ,

αν δε (γ)υρίσει δε κουνώ το φεγγαράκι στο βουνό.

3. ΕΛΑ ΝΑ 'ΜΑΣΤΕ ΤΑ ΔΥΟ ΜΑΣ(ΜΠΑΛΛΟΣ)

Τραγούδι με προέλευση από τη Νάξο Κυκλάδων.

Ο ρυθμός του κομματιού είναι 7/8 (3-2-2) και χορεύεται ως «ΣΥΡΤΟΣ ΧΟΡΟΣ».

Η αγάπη σου μ’ αρέσει η αγάπη σου μ’ αρέσει,

η αγάπη σου μ’ αρέσει κι η καρδιά μου ας πονέσει.

Έλα να ‘μαστε τα δυο μας να περνούμε τον καιρό μας.

------

Σ’ αγαπώ και υποφέρω σ’ αγαπώ και υποφέρω,

σ’ αγαπώ και υποφέρω και ίντα θα γενώ δεν ξέρω.

Έλα να ‘μαστε τα δυο μας να περνούμε τον καιρό μας.

------

Κι όμως στην καρδιά μου σ’ έχω κι όμως στην καρδιά μου σ’ έχω,

κι όμως στην καρδιά μου σ’ έχω και να μη μου βγεις προσέχω.

Έλα να ‘μαστε τα δυο μας να περνούμε τον καιρό μας.

------

Ω! τι κρίμα να πηγαίνει ω! τι κρίμα να πηγαίνει,

ω! τι κρίμα να πηγαίνει η αγάπη μας χαμένη.

Έλα να ‘μαστε τα δυο μας να περνούμε τον καιρό μας.

------

Είναι το δικό σου γέλιο είναι το δικό σου γέλιο,

είναι το δικό σου γέλιο της αγάπης μας θεμέλιο.

Έλα να ‘μαστε τα δυο μας να περνούμε τον καιρό μας.

4.Ο ΆΡΧΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ (κλειστός Αργιθέας)

Ο άρχοντας της Αρμενιάς κι ο ρήγας των Αγράφων

Οι δυο συμπεθερέψανε παντρεύουν τα παιδιά τους

Ολο τον κόσμο κάλεσαν στη γη την ξακουσμένη

Στη γη την ξακουσμένη ,στη γη την ξακουσμένη

Τον Γιάννο δεν τον κάλεσαν στο γάμο για να πάει

Κι εκείνος παει ακάλεστος

Κι εκείνος πάει ακάλεστος με ζωντανό ελάφι

5.ΣΟΦΚΑ,ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΣ

Ακολουθούν δύο οργανικά από τη Μακεδονία.Στον προσκυνητό αποτυπώνεται με την κίνηση των χορευτριών το προσκύνημα της νύφης στα πεθερικά της ,δείγμα υπακοής και...υποταγής.

6.ΠΡΩΤΟΨΩΜΑ

« Πρωτόψωμο, πρωτόψωμο και πρωτοζυμωμένο

Και ποια σε πρωτοζύμωσε και ποια θα σε χωρίσει;

-Δέσπω ( ή Θοδώρα ή οποιοδήποτε όνομα) με πρωτοζύμωσε, Δέσπω θα με χωρίσει,

Να πό’ χ’ τα χέρια παχουλά, τα νύχια της βαμμένα»

Ζυμώνοντας τραγουδούσαν σε αργό, ελεύθερο ρυθμό:

«Τα πρωτόψωμα κι Αη-Γιωργόψωμα, ποιος σε ζύμωσε;

-Ποιος σε ζύμωσε, σε πρωτόπλασε;

-Κόρ’ με ζύμωσε.

-Κόρ’ με ζύμωσε πό’χ’ τη μάνα της, τον πατέρα της ,

Πό’ χ’ τ’ αδέρφια της , τα ξαδέρφια της.»

Στη συνέχεια πιάνονταν στο χορό και τραγουδούσαν, λέγοντας στον ανάλογο στίχο τα ονόματά τους, μια-μια :

7.Σήμερα νιος ξουρίζεται(χορός στα τρία,τραγούδι που λέγεται στο ξύρισμα του γαμπρού)

«Σήμερα νιος ξουρίζεται,

σήμερα μπαρμπερίζεται.

Γαμπρέμ’ σου πρέπ’ το ξούρισμα

με γεια σου με χαρά σου.

Παίρνει γυαλί γυαλίζεται

το χτένι και χτενίζεται.»

Ένα άλλο τραγούδι που έλεγαν στο ξύρισμα του γαμπρού είναι:

Στην πέτρα κάθεται ο γαμπρός

και η πέτρα απόλυκε νερό

για να ξυρίσουν το γαμπρό.

Τα χέρι που τον ξύριζε

έχει κομμάτι μάλαμα

έχει κομμάτι ασήμι.

8.Πατέρα που μ΄ανάθρεψες(τραγούδι που λέει ο γαμπρός στον πατέρα του)

Πατέρα μου μ' ανάθρεψες

σαν κλήμα στην αυλή σου.

Σήμερα στεφανώνομαι

και δώς μου την ευχή σου.

Την ευχή μου να 'χεις παιδάκι μου,

να ζήσεις να προκόψεις.

9.ΤΗΣ ΛΥΓΕΡΗΣ ΤΟ ΦΟΡΕΜΑ(τραγούδι για το στόλισμα της νύφης)

Της λυγερής το φόρεμα, της νύφης το φουστάνι,

ξήντα ραφτάδες το 'ραβαν και ξήντα μαθητάδες,

κι ένα μικρό ραφτόπουλο, ράβει και τραγουδάει:

- Φουστάνι μου μεταξωτό και χρυσοκεντημένο,

η κόρη που θα σε φορεί με μένα να σε λιώσει.

Η νύφη χορεύει μαζί με τις φίλες της

Έβγα μανούλα μου γλυκιά και δός μου τα στολίδια

Τα άσπρα τα μεταξωτά με τα χρυσά κεντίδια

Ολες θα σε γυρίσουμε στου γάμου το γεφύρι

......

10.ΠΑΤΙΝΑΔΑ(διάφορα τραγούδια δρομικά.....)

ΤΡΩΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΠΙΝΟΥΜΕ

(πολυφωνικό Ηπείρου)

Τρώτε για να πίνουμε, μωρέ παιδιά,

τρώτε για να πίνουμε, ντουλμπέρια μου,

κι αύριο στράτες έχουμε, μωρέ παιδιά,

κι αύριο στράτες έχουμε, ω ντουλμπέ - ντουλμπέρια μου.

Στράτες και στρατέματα, μωρέ παιδιά,

στράτες και στρατέματα, ντουλμπέρια μου

νύφη για να πάρουμε, μωρέ παιδιά,

νύφη για να πάρουμε, ω ντουλμπέ - ντουλμπέρια μου.

Κι αν δε μας την δώσουνε, μωρέ παιδιά,

κι αν δε μας την δώσουνε ντουλμπέρια μου,

πόλεμο θα στήσουμε, μωρέ παιδιά,

πόλεμο θα στήσουμε, ω ντουλμπέ - ντουλμπέρια μου.

11.ΞΥΠΝΑ ΠΕΡΔΙΚΟΜΑΤΑ ΜΟΥ

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό

Περιοχή: Ήπειρος

Ξύπνα περδικομάτα μου μωρέ,

κι `ρθα στο μαχαλά σου.

Χρυσά στολίδια σου `φερα μωρέ,

να πλέξεις στα μαλλιά σου.

Κι αν ήρθες καλοσώρισες μωρέ,

ας έκανες και κόπο.

Ήρθες και μας ομόρφυνες μωρέ,

τον άσχημο τον τόπο.

Δεν το `ξερα λεβέντη μου μωρέ,

πως ήρθε η αφεντιά σου.

Να πεταχτώ σαν πέρδικα μωρέ,

να `ρθω στην αγκαλιά σου.

Νάζια σου κάνω μάτια μου,

και να με συμπαθήσεις.

Το ακρινό παράθυρο,

απόψε μην το κλείσεις.

Κι αλλη μια χάρη σου ζητώ,

θα σε παρακαλέσω.

Ώρε στο στρώμα που κοιμάσαι εσυ,

να `ρθω κι εγω να πέσω.

12.ΑΦΗΝΩ ΓΕΙΑ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ(αποχαιρετισμός της νύφης ,αναχώρηση από το πατρικό της)

Αφήνω γεια, αφήνω γεια στη γειτονιά

και γεια στα παλληκάρια, ωχ, μάνα μου γλυκιά

και γεια στα παλληκάρια, ωχ, φεύγω κι έχε γεια.

Αφήνω και, αφήνω και στη μάνα μου

τρία γυαλιά φαρμάκι, ωχ, μάνα μου γλυκιά

τρία γυαλιά φαρμάκι, ωχ, φεύγω κι έχε γεια.

Μάνα μου τα λουλούδια μου συχνά να τα ποτίζεις

κάθε πρωί με τη δροσιά το βράδυ με το δάκρυ.

13.Σ΄ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΠΟΥ ΄ΡΘΑΜΕ (τα νιόγαμπρα φτάνουν στο σπίτι του γαμπρού)

Σ’ αυτό το σπίτι
που `ρθαμε καλέ σήμερα,
πολλοί είναι μαζεμένοι,
σαν τι χαρά θα γένει;

Παντρεύεται ο Αυγερινός
καλέ σήμερα,
την Πούλια κάνει ταίρι
και τ’ άστρα συμπεθέροι.

Νύφη πόσο τ’αγόρασες
καλέ σήμερα
αυτό το παλληκάρι
να τ’ αγοράσουν κι άλλοι;

Χίλια φλουριά τ’ αγόρασα
καλέ σήμερα
και πεντακόσα γρόσα
για την καλή του γλώσσα

Άλλο:

Στράτες για καθαρίσετε,
δέντρα μου φουντωθείτε,
για να περάσει ο νιόγαμπρος
με την αρχοντοπούλα,
γιατί ‘ναι από τρανή γενιά
κι από μεγάλο σόϊ.

Χίλιοι τους παν’ από μπροστά
και δυο χιλιάδες πίσω
και τρεις χιλιάδες στο πλευρό
να μην τους κάψει ο ήλιος…

14.ΕΒΓΑ ΜΑΝΟΥΛΑ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ( η πεθερά υποδέχεται τη νύφη και το γαμπρό)

-Χίλια «Καλώς ορίσατε», αρχοντοσυμπεθέροι…
- Χίλια «Καλώς σας ήβραμε», αρχοντοσυμπεθέροι…

-Έβγα μανούλα του γαμπρού
και πεθερά της νύφης,
να δεις τον ακριβό σου γιο
τη νύφη που σου φέρνει.
Σου φέρνει ρούσα πέρδικα
και ελάτινη τρυγόνα.

Εβγα μανούλα του γαμπρού
και πεθερά της νύφης,
να ιδής τον ακριβό σου γιο
ποια πέρδικα σου φέρνει,
πώς σιέται, πώς λυγίζεται,
πώς βεργοκαμαρώνεται...

15.ΠΗΓΑΜΕ ΚΑΙ ΠΗΡΑΜΕ (περιπαικτικό θράκης)

Πήγαμι κι πήραμι μια βασιλοπούλα (όλοι μαζί)

Θα την κατιβάσουμι στ΄ς εκκλησιάς την πόρτα

Βασιλιάς την καρτηρεί για να ρίξ΄παράδις

Βασίλισσα την καρτηρεί για να ρίξ’ το(υ) μήλο(υ)

Σας πήραμι ,σας πήραμι μια όμορφη κουπέλα(άντρες)

Μας πήρατι ,μας πήρατι μια ρουμιουκατσιβέλα (γυναίκες)

Σας πήραμι ,σας πήραμι φλουρί κουσταντινάτου(άντρες)

Μας πήρατι ,μας πήρατι βαρέλι δίχως πάτου (γυναίκες)

Σας πήραμι ,σας πήραμι μαντήλ΄ ζουγραφισμένου (άντρες)

Μας πήρατι ,μας πήρατι μια σφούγγια ΄που το φούρνου(γυναίκες)

Του κουτί κι του γιαλί νύφη μας ήταν καλή (όλοι μαζί)

Γελάσαμι τ΄ς συμπεθέρ΄ πήραμι τη νύφη σας (όλοι μαζί)

Μίξις στα παπούτσια σας ,κουτσιλιά στη θύρα σας (όλοι μαζί)

Λύκους στα γκατζόλια σας κ΄η αλπού στ΄αρνίθια σας (όλοι μαζί)

Ντάρα – ντάρα συμπηθέρ΄ ,τα χουλιάρια στην κουπριά (όλοι μαζί)

Τα χουλιάρια στην κουπριά,να χουλίφτουν τα σκυλιά (όλοι μαζί)

ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

ΦΑΤΕ ΚΑΙ ΠΙΕΙΤΕ, ΒΡΕ ΠΑΙΔΙΑ

Χίλιο καλώς τον ήβραμε τούτον τον νοικοκύρη

με τα καλά του φαγιά, με τα γλυκά του λόγια.

- Φίλοι, καλώς ορίσατε, φίλοι και αγαπημένοι

με την καλή σας συντροφιά, με τα καλά σας λόγια.

Φάτε και πιείτε, βρε παιδιά, χαρείτε να χαρούμε

τούτον το χρόνο τον καλό, τον άλλον ποιος τον ξέρει,

για ζιούμε, για πεθαίνουμε, για σ’ άλλον τόπο πάμε.

Κι’ εκεί χαρές δε γένουνται κι’ ούτε και πανηγύρια

κι ούτε μεσ’ σ’ άλλου τράπεζα να φάμε και να πιούμε.

Να μας προκόψουν τα παιδιά και σ’ άλλα να χαρούμε.

ΣΕ ΤΟΥΤΗΝ ΤΗΝ ΤΑΒΛΑ ΠΟΥ ‘ΜΑΣΤΕ (2η παραλλαγή)

Σε τούτη(ν) τάβλα που ‘μαστε,

σε τούτο το τραπέζι,

τον άγγελο φιλεύουμε

και το Χρίστο κερνούμε

και την χρυσή την Παναγιά,

όλοι την προσκυνούμε,

να μας χαρίσει τα κλειδιά,

κλειδιά του Παραδείσου

να κόψουμε τον άλυσο,

να βγουν οι αλυσομένοι,

για να τους περιμένομε,

στο τρίχινο γιοφύρι

Κι ο άλυσος δεν κόβεται,

πο’ ‘χει την αλυσίδα.

Σ΄ ΟΣΟΥΣ ΓΑΜΟΥΣ ΚΙ ΑΝ ΕΠΗΓΑ

Σ’ όσους γα- κι αμάν αμάν,

σ’ όσους γάμους κι αν επήγα

Σ’ όσους γάμους κι αν επήγα,

τέτοιο αντρόγυνο δεν είδα

Να `χει η νύφη τέτοια χάρη

κι ο γαμπρός όλο καμάρι

Σήμερα γίνονται ταίρι

το φεγγάρι και τ’ αστέρι

Όργανα λαλούν τρεις μέρες,

ούτι, λύρες και φλογέρες

Σ' όσους γάμους κι' αν επήγα

τέτοια χαρά δεν είδα,

να ν' η νύφη μας παγώνι

κι' ο γαμπρός μας χελιδόνι.

Παν' στης νύφης το κεφάλι

κάθουνται τρία πουλάκια

το 'να τρώγει, τ' άλλο πίνει,

τ' άλλο κελαηδεί και λέγει :

Να 'ν' η νύφη περδικούλα,

Άσπρη σαν περδικούλα

Κι ο γαμπρός χρυσό γεράκι,

άσπρο μου περιστεράκι,

και τα δυο τα συμπεθέρια

περιβόλι με τα δέντρα.

ΕΝΑ ΣΑΒΒΑΤΟ ΠΡΩΙ

Ένα Σαββάτο βράδυ καλέ Mαρία

μια Κυριακή πρωί

αμάν Mαρία, μια Kυριακή πρωί.